مێژووی هونەری شێوەکاری لە کوردستان

 

 

موزەفەر ئەحمد عباس

 


هونەری شێوەکاری بە واتای ژیان دێت و ئەو کەسەشی کە کارەکە دەکات وەک پەیامبەرێک ئەوەی لە هزریدا گەڵاڵە دەبێت لەسەر ڕووپەڕی کاغەزێک ڕەنگڕێژی دەکات و وەڵامی پرسیارەکان و ئازارو مەرگەسات و خۆشیەکان تێکەڵ بە دونیا بینی خۆی دەکات و دەیگوازێتەوە سەر ڕووی تابلۆیەک و نیشانی دەوروبەری دەدات
هەروەکو ئاشکرایە، هونەرى شێوەکارى لە کوردستان تازەیە و مێژووەکەى دەگەڕێتەوە بۆ سەدەى ڕابردوو، لەگەڵ ئەوەشدا کە ئەم ناوچەیەی کە کورد تێیدا نیشتەجێ بووە وەک جوگرافیا لە بەشى باکوورى ڕۆژهەڵاتى (میزۆپۆتامیا)دا بەشێک بووە لەو مێژووە گەورەکەى شارستانى میزۆپۆتامیا لە هەموو سەردەمەکانیدا.
بەڵام بەهۆى شەر و ململانێى زلهێزەکانى دەورووبەرى هەمیشە دەست بەسەر بووە و، لە هەندێ کاتى مێژووییدا کورد دەسەڵاتى خۆجێیى خۆى هەبووە و لە هەندێ کاتدا وەک داگیرکەراو خۆى بینیوەتەوە.
بەپێى ئەو گەڕان و پشکنینانە کە ئیستا دەکرێت و ئەو پاشماوانە کە دەدۆزرێتەوە لەم ناوچەیەدا چەندین ئاسەوارى مێژوویى لەخۆ گرتووە کە دەیسەلمێنێت خەڵکى ئەو سەردەمە هونەریان بەرهەم هێناوە و پەیوەندییەکى زۆر باشیان هەبووە لەگەل هونەر و کارى هونەرى وەک پەیکەر و سیرامیک و کەلوپەلى ڕۆژانەى ناو ماڵ و خشڵ و زێر و زیوو و بیناسازى. لە هەموو سەردەمەکانى میزۆپۆتامیا و هەموو شارستانیەتەکان کە دەسەڵاتیان هەبووە وەک (بابل و سۆمەر و ئەکەد و ئاشورەکان) تا دەگاتە سنوورى دەسەڵاتى یونان و ساسانییەکان و فیرعەونییەکان و چەندین شارستانى گەورە و بچوکى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست کە بوونیان هەبووە لەو سەردەمەدا لەم ناوچەیە.
هونەر بە گشتى و هونەرى شیوەکارى بە تایبەتى بە قۆناغەکانى خۆیدا ڕۆیشتووە وەک هەموو شارستانیەتەکانى دونیا، هونەر تێکەڵاوى کۆمەڵگە بووە لە زۆربەى زۆرى بوارەکانى ژیانى ڕۆژانەدا، هەم وەک کەلوپەلى ڕۆژانە تا دەگاتە کۆشکى پاشاکان و مەلیکەکان و پەرستگاکانى خواوەند و شوێنە گشتییەکانى شارەکان.
بە هاتنى دەسەڵاتى ئیسلام بۆ ئەم ناوچەیە پیش ١٤٠٠ ساڵ گۆڕانکارییەکى گەورە ڕووى دا بە تایبەتى لە بوارى هونەرى شێوەکارى کە دەتوانم بڵێم لاوازبوونى هونەرى شێوەکارى بە شێوەیەکى بەرچاو، کە وایلێهات وێنەکێشان و پەیکەرسازى ببن بە شتێک و بابەتێکى قەدەغەکراو و نەفرەت لێکراو و، لە هەندێ شوێندا ئەو کارە هونەریانەى کە هەبوون هەمووى شکێندراو و لەناو براون لەژێر بیانووی جواروجۆرى دیندا، بەم شیوەیە هونەرى شێوەکارى بوو بە شتێکى نامۆ و قەدەغەکراو بۆ خەڵکى ئەم ناوچەیە.
ئەم دەسەڵاتە ئایینییە وایکرد هونەرى شێوەکارى زۆر لاواز ببێت و لە هەندێ قۆناغى مێژوویی دەسەڵاتە ئیسلامىیەکان دابڕان و نەمان ڕووى دا،
ئەم مێژووە بەم شێوەیە بەردەوام بوو تا ڕووخانى دەوڵەتى عوسمانى لە جەنگى جیهانى یەکەمدا لەلایەن بەریتانییەکان و فەرەنسییەکانەوە.
ئیدى جارێکى تر بەهۆى ئەم داگیرکردنەوە لەژێر ناوى ئیستعماردا هونەرى شێوەکارى هاتەوە ناوەوە لە ڕێگەى بەریتانییەکان بۆ ناو عێراق بە تایبەتى.
لەبەر ئەو دابرانە زۆرەى کە ڕوویدابوو لە مێژووى هونەرى شێوەکارى بە شێوەیەکى نامۆ هاتووە و بە بەرگێکى ڕۆژئاوایى خۆى ناساند لەناو کۆمەڵگەى ئێمەدا
لە دواى ڕووخانى دەوڵەتى عوسمانى و دروست بوونى وڵاتى عێراق مێژووى هونەرى شیوەکارى دروست دەبێت، بەڵام بە شێوەیەکى سست و لەسەر خۆ هەنگاوی ناوە.
لە ساڵى ١٩٣٦ پەیمانگای مۆسیقای وەتەنى دروستکراوە، لە سااڵى ١٩٣٩ بەشى وێنەکێشان و بەشى پەیکەرسازی تیاکرایەوە و، لە ساڵى ١٩٤٠ ناوەکەی گۆڕدرا بە پەیمانگاى هونەرە جوانەکان و عێراق پەیوەندى کولتوورى و هونەرى دروست دەکاتەوە بە دونیاى دەرەوەى خۆى، بە تایبەتى ئەوروپاى ڕۆژئاوا، بە ناردنى هونەرمەندانى عێراقى بۆ خوێندنى هونەر لە فەرەنسا و بەریتایا و ئیتالیا، کردنەوەى قوتابخانە و پەیمانگا و خوێندنى وانەى هونەر لە هەموو بەشەکانى پەروەردەدا..

 

باسێک لە سەر مێژووی ھونەری شێوەکار لە کوردستان

 چاوپێکەوتن دەگەڵ ھونەرمەند و رخنەگر مامۆستا وەھبی ڕەسوول

 

ھونەرمەند دانیال قەساب

Danyal Uzear Qassab

1913-2000 

 
دانیال كوڕی عزێر شێخ ھاروون قەسابە، ناوی بە عیبرانی بە( دانیێل عوزێر كەتساڤ) دەخوێندرێتەوە، لە شاری ھەولێر لە ساڵی 1913 لە دایك بوو. باپیری دانیال شێخ ھاروون راوێژكاری ئابووری شاھی ئێران بوو، بۆیە ئەو نازناوی (شێخ)ی وەرگرت و پایەیەكی بڵندی لە ئێران ھەبوو
ئەو كاتەی كە شای ئێران مرد، شایێكی دی جێگای گرتەوە، ئەو شایە زۆر رقی لە جوولەكە بوو، لە بەر ئەم ھۆیە شێخ ھاروون لە سەر پۆستی خۆی لابرا. ئەوەش بووە ھۆی نیگەرانی شێخ ھاروون. لە بەر ئەم ھۆیە شێخ ھاروون ئێرانی جێھشت و رووی لە ئێراق و بە تایبەتیش شاری ھەولێر كرد حەوانەوە. دانیال پێنج برا و چوار خوشكی ھەبوو كە ئەوانیش
ناحۆم، ھونەرمە ندێكی شێوەكار بوو و لە لوبنان بە نەخۆشیی سیل كۆچی دوایی كرد
مەئیر ناوی بە عەرەبی (مونیر) دەخوێندرێتەوە، ئەو تاكو ئێستا لە ئیسرائیل دەژی و كاری شێوەكاری دەكا
شانی، ئەویش تاكو ئێستا لە ئیسرائیل دەژی و بە ھەمان شێوە خەریكی كاری شێوەكارییە
رافی، لە ئیسرائیل كۆچی دوایی كرد
حەبیب، لە( كیبووتس) كار دەكا،( كیبووتس) گوندێكە كە خەڵكەكە بەیەكەوە كار دەكەن
سێرەح، لە ھەولێر كۆچی دوایی كرد
فەرحە، تاكو ئێستا ماوە و لە ئیسرائیل دەژی
رەحمە، تاكو ئێستا ماوە و لە ئیسرائیل دەژی
لەتیفە، تاكو ئێستا ماوە و لە ئیسرائیل دەژی
ھێرتسل یۆنا نووسەرێكی ھەولێرییە، پەرتووكێكی بە زمانی عیبری لە سەر كوردە جوولەكەكانی ھەولێر ساڵی پار چاپ و بڵاو كرد. لەم پەرتووكەدا بابەتێك لە سەر ھونەرمەندی شێوەكار دانیال عوزێر قەسابی نووسی كە لە لاپەڕەیدا نووسراوە. ھێرتسل باسی بەشێكی ژیانی دانیال دەكا و لەو بەشەدا باسی ئەوە دەكا كە دانیال جگە لە كاری شێوەكاری، خەریكی كاری دەرھێنانی شانۆگەڕی بوو. لە مانە (ئۆتێللۆ)ی شێكسبیر و (جمیل وبثینة)ی ئەحمەد شەوقی و ھتد. منیش بڕیارمداوە لە رۆژێكی نزیكدا ئەم بابەتەی ھێرتسل یۆنا چاپ بكەم
من لە ئیسرائیل ماوەی ساڵێك پرسی ھونەرمەندی شێوەكار دانیال عوزێر قەسابم كرد، بەڵام نەمدۆزییەوە. ئەوە بوو ئەم ساڵە جوولەكە ئێراقییەكانی ئیسرائیل شەوێكی كولتوورییان لە مۆزەخانەی عێراقدا لە شاری ئۆر یەھوودە ھەبوو و من لە وێ مونیری براكەیم بینی. ئەوە بوو رۆژێكیان چووم بۆ ماڵی مونیر و دەربارەی دانیال وتی
دانیال تابلۆیەكی لە ماڵی سەرۆكی ئیسرائیلی پێشوو ئیسحاق بێن تسڤی ھەیە، كە ئەمڕۆ ماڵەكەی لە ئوورشەلیم كراوەتە بە مۆزەخانە و لە سەر ماڵەكەی نووسراوە (بایت نەسی ئیسحاق بێن تسڤی: ماڵی سەرۆك ئێسحاق بێن تسڤی). پاشان مونیر وتی
برا، تۆ ئەم یادگارییەی دانیالی برام بنووسە چونكە ئەمە بەشێكە لە مێژووی ھونەری شێوەكارییە. دانیال تابلۆیەكی لە سەر ژیانی (مەعڤار) بە عەرەبی (معبرة) كێشا بوو، واتا ژیانی ئەو قۆناغە سەختە لە ژێر خێوەت و باراندا لە قۆناغ بۆ قۆناغێكی دی. لەو تابلۆیەدا پەلكە زێڕینەیەك ھەبوو. دانیال ئەو تابلۆیەی پێشكەش بە ئیسحاق بێن تسڤی كرد كە ئەوسا سەرۆكی ئیسرائیل بوو و تاكو ئەمڕۆ ئەو تابلۆیە لەو ماڵەدا ماوەتەوە. من رۆژێك لە رۆژان لەگەڵ چەند مامۆستایەكدا چووم بۆ سەردانی ماڵی سەرۆك كە ئەو كاتە لە ژیاندا نەمابوو. خێزانەكەی راحێل بە دوور و درێژی باسی تابلۆیەكەی دانیالی كرد و پاشان وتی
ئەم پەلكە زێڕینەیە لە دوارۆژدا وەك رێنیشاندەرێكە و ھیوایەكە بۆ ژیانێكی شادتر و كامەرانتر
منیش وتم : ئەم تابلۆیەی دانیالی برامە
ئەویش پرسی: راستە؟ دە من زۆر سوپاسی كاك دانیال دەكەم و من بۆ ئەم ھونەرمەندە مەزنە زۆر سڵاوم ھەیە
پاشان دەربارەی دانیالی برای بە خەفەتەوە سەری خۆی ھەژاند و وتی
دانیال لە ئێراق گەلەك تابلۆی ھەبوو، ھەروەھا لە ئیسرائیلیش گەلەك تابلۆی جیاوازی كێشا، بەڵام لە بەر ژیانی سەخت لە ئیسرائیل، زۆربەی تابلۆیەكانی خۆی فرۆشت، ئەویش بۆ پەیداكردنی نانی رۆژانە، ھەروەھا گەلەك تابلۆشی پێشكەش بە برادەرەكانی خۆی دەكرد. ئێستاش لە ماڵی كچەكەی دانیال 
نادیا، نزیكەی دە تابلۆی ماونەتە وە
من لەم رۆژانەدا دوو جار لەگەڵ مونیر دەربارەی ناحۆمی برای بە تەلەفۆن قسەم كردووە، ئاوھای وت
ئەو كاتەی كە ماڵمان لە ھەولێر بوو، ناحۆم له‌ بواری ھونەری شێوەكاریدا زۆر زیرەك بوو و لە من لێھاتووتر بوو، ئەوەش بووە ھۆی سەرنجراكێشانی جەماوەرێكی مەزن لە خوێندنگاكەمان. شایانی باسە كە ناحۆم گەلەك تابلۆی لە خوێندنگاكە ھەبوو و مامۆستاكان بەو تابلۆیانە زۆر سەرسام بوون، ھەروەھا لە ماڵە دەوڵەمەندەكانی ھەولێریش گەلەك تابلۆی ھەبوو. بەڵام زۆر مخابن كە ناحۆم لە ساڵانی چلەكاندا تووشی نەخۆشی سیل بوو و ئەوسا لە ئێراق چارەی ئەم نەخۆشییە نەبوو، ئێدی لەگەڵ دانیال بۆ دەرمان كردن سەردانی لوبنانی كرد و مخابن ئەوە بوو لەوێ كۆچی دوایی كرد. ئەوسا لە ماڵەكەمان بوو بە تازییە و جەماوەرێكی مەزنی ھونەری شێوەكاریش لەم تازییەدا ئامادە بوون
من بە تەنیا دوو وتارم لە سەر دانیا بە كوردی و عەرەبی نووسیوە و ئەوە من ماوەی چوار مانگە ھەوڵ دەدەم كە لە عێراق چاپ بكرێن
من دانیال عوزێر قەساب بە پێشەنگی ھونەرمەندە شێوەكارانی كوردستان و عێراق دادەنرێم و ئەو لەگەڵ براكانی ناحۆم، مونیر و شانی لە ھونەری شێوەكاریدا رۆلێكی زۆر گرنگیان بینیووە .كەچی ئەم راستییە تاكو ئێستا لە كوردستان و عێراق شاردراوە. منیش بۆ پەیداكردنی راستییەكی ئاوھا زۆر ھەوڵم داوە، ھەروەھا زۆر مەسرەفم كردووە، كەچی جگە لە سووكایەتی، گرفت و ھەڕەشە كردن، ھیچ شتێكی دی لە رۆشنبیرانی كورد و عەرەب و لە راگەیاندنی كوردی و عەرەبیدا قازانجم نەكردووە 
دانیال لە ئیسرائیل لە رێكەوتی 17-5-2000 كۆچی دوایی كرد و لە گۆڕستانی مورەشا نێژرا كە نزیكی تەل ئەڤیڤە.
 
هونه‌رمه‌ندی شێوه‌كار(دانیال عه‌زیر قساب)نوسین و كۆكردنه‌وه‌ی به‌شیر بۆتانی- ئیسرائێل
 
 

 

دانیال عوزێر قەساب

 ساڵی 1913 لەدایكبووە و ساڵی 2000 كۆچی دوایی کرد

 

هونەرمەند ساڵی 1932 پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی بەغدای تەواوكردووە و یه‌كێك بووه‌ له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ی كه‌ خاوه‌نی تایبەتمه‌ندیتی خۆی هه‌بووه‌ له‌ جۆری بابه‌ت و ته‌نانه‌ت له ‌جۆری ره‌نگ و هێڵه‌كانیشیدا» هه‌ر له‌و رووه‌وه‌ هونەرمەندی شێوەكار (جابر پیرداود) سه‌باره‌ت به‌م شێوه‌كاره‌ دەڵێت : (دانیاڵ له ‌شاری هه‌ولێر مەرسەمێكی كردەوە لای سینەما سەلاحەدین نیگاری تێدا دروست دەكرد، تا ساڵی 1935 مامۆستای وێنە بووە لە خوێندنگه‌ی (اربیل اولی) كه‌ توانیوێتی كۆمەڵێك خوێندكار بێبگەیه‌نێت لە بواری هونەریی لەم كەسایاتیانە (جابیر پیرداود و جەواد رەسوڵ ناجی و فوئاد رەسوڵ ناجی).

ساڵی 1936 گواستراوەتەوە بۆ دواناوه‌ندیی هەولێر و دواتریش لە نێوان ساڵانی 1945 بۆ 1946 گواستراوه‌ته‌وه‌ بۆ شاری كۆیه‌ و مامۆستا بووە و چەندین پیشانگه‌ی كردۆتەوە.

دواتر لە كۆتایی ساڵی پەنجاكاندا نەفیكراوە بۆ ئیسرائیل و لە زێدی بابوبابیرانی دوورخراوەتەوە، بەڵام لەگەڵ گەیشتنی بۆ ئیسرائیل، كراوە بە راگری هونەرە جوانەكانی تەلئەبیب، لە ساڵی 1960 بۆ ساڵی 1961 لە لەندەن ژیاوە.

لەو كاتانەدا بوونی مامۆستای هونەر گرنگی و بایەخی خۆی هەبووە، هەربۆیە بەردەوام كە باس لە هونەری ناو خوێندنگەكان و ئەو رۆڵانەی كە مامۆستایان هەیان بووە لە پەروەردەكردنی خوێندكاران بۆ هونەر کراوە، ئەوا ناوی دانیال قەساب وەكو ناوێكی درەوشاوە هێنراوە كە توانیوێتی ببێتە مامۆستایەكی دڵسۆز کە بتوانێت ئەو چێژی هونەرە بچێنێت و چەندین خوێندكار بخاتە بواری هونەرەوە، لە هەمانكاتیشدا لە دەرەوەی خوێندنگەش توانیوێتی هەمان قورسایی و پانتایی هەبێت کەباس لە پانتایی

تابلۆكانی قەڵای هەوڵێر تابلۆی منارەی چولی و برایم ئاغای دەزەیی دەكەیت، هەست بەو رەسەنایەتییەی هونەر دەكەیت لەلای ئەم هونەرمەندە.

دانیال جگە لەخۆی، سەرجەم ئەندامانی خێزانەی بوونەتە بەشێكی گرنگی ناو مێژووی هونەری شێوەكاریی شاری هەولێر، هەربۆیە مونیری برای بەهەمان شێوە یەكێك بووە لە شێوەكارە دەستڕەنگینەكانی ناو شاری هەولێر و خاوەنی چەندین تابلۆی رەنگینە و تەنانەت لەدوای گەڕانەوەشیان بۆ ئیسرائیل.

مونیری برای هەر بەردەوام بووە لە كاری هونەری و لەو مێژووەدا خاوەنی ستایلێكی واقیعی تایبەتی كوردییانە بووە، هەربۆیە سەرجەم ئەندامانی ئەم خێزانە خێزانێكی هونەریی دەستڕەنگین و پڕ چالاكی و شانازی بوون بۆ خۆیان و بۆ شاری هەولێر و بۆ مێژووی هونەر لە باشووری كوردستاندا.

له ‌هه‌مانكاتدا یه‌كێك بووه‌ له‌و شێوه‌كارانه‌ی كه‌ له‌ پانتاییه‌كی فروانتردا له ‌شاری هه‌ولێر كاری كردووه‌، بۆ نموونه‌ له‌ ساڵی 1941 چۆته‌ به‌غدا و له‌گه‌ڵ گروپی (اصدقا‌ء الفن) و له‌ هۆڵی كۆمه‌ڵه‌ی مانگی سوور له‌ به‌غدا، كاره‌كانی نمایش ده‌كات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی شێوه‌كارێكی خۆڕسك بووه‌، ساڵی 1948 ده‌بێته‌ مامۆستای په‌یمانگه‌ی هونه‌ره ‌جوانه‌كانی به‌غدا و له ‌ناوه‌ڕاستی په‌نجاكاندا نه‌فیكراوه‌ بۆ ئیسرائیل.

ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ له‌ خۆڕسكییه‌وه‌ بۆته‌ شێوه‌كارێكی ئه‌كادیمی له‌دوای ئه‌وه‌ی په‌یمانگه‌ی هونه‌ره ‌جوانه‌كان ته‌واو ده‌كات و یه‌كێك بووه‌ له‌و شێوه‌كارانه‌ی كه‌ دیكۆری زۆرێك له‌ شانۆییه‌كانی شاری هه‌ولێری كێشاوه‌، ناودارترین تابلۆكانی پێكهاتوون له‌ (قه‌ڵای هه‌ولێر، ئاغای گوندی عوبێدی، مناره‌ی چولی).

سه‌رچاوه‌كان:- فه‌رهاد پیرباڵ (پێشه‌نگه‌كانی هونه‌ری شێوه‌كاری له‌ كوردستاندا)، 2010، ل70]

 

 

ھونەرمەند مونیر قەساب

Artist Munir Qasab

1927-2023

 

 

 

ئەسکەندەر عوسمان 

Askander  Osman

1938-1994

 كورد(ئه‌سكه‌نده‌ر جامباز) ئه‌سكه‌نده‌ر عوسمان به‌ یه‌كێك له‌ نیگاركێشه‌ ریالیزمه‌كانی شاری هه‌ولێر هه‌ژمارده‌كرێت. ئه‌سكه‌نده‌ر عوسمان ساڵی (1938 ) له‌ گه‌ره‌كی سه‌عدوناوه‌ی شاری هه‌ولێر له‌ دایك بووه‌.  سه‌ره‌تایی خوێندنی له‌ قوتابخانه‌ی (اربیل اولی)ته‌واوكردووه‌. ئه‌م قوتابخانه‌یه‌ به‌ یه‌كێك له‌ كۆنترین قوتابخانه‌كانی شاری هه‌ولێر داده‌نرێت.  (ئه‌سكه‌نده‌ر جامباز)ناوه‌ندی و ئاماده‌یی و دواتریش خانه‌ی مامۆستایان  ته‌واو ده‌كات و پاشان وه‌ك مامۆستایه‌ك داده‌مه‌زرێت.  ماوه‌یه‌كیش ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی كۆمه‌ڵه‌ی هه‌ره‌وه‌رزی پیشه‌سازییه‌ میللی و كاره‌ ده‌ستییه‌كان بووه‌.  جگه‌ له‌  هونه‌ری نیگاركێشان حه‌زی به‌ مۆسیقاو ژه‌نینی ئامێری كه‌مانچه‌ ش بووه‌. له‌ به‌رواری (18/8/1994) به‌ نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه‌ له‌ شاری هه‌ولێر كۆچی دووایی كردوه‌

 
   

عەزیز سەلیم
Aziz Saleem 
 
کوڕی سەلیم بەگی کەلارە، لە گوندی مێرزی لەنێوان پشدەر و بنگرد لە ساڵی 1915 لەدایک بووە، لە 6 ساڵی یەوە لە کەلار بەخەڵووز لەسەر دیواری ماڵ و مزگەوتەکاندا وێنەی کێشاوە، باوکی مامۆستا عەلی فاتح ئەلکازمیی بۆ گرتوە تا فێری وێنەکێشانی بکات. یەکەم پێشانگای تایبەتی خۆی لە ساڵی 1932 لە گۆڕستانی شێخ جەعفەر لە سلێمانی کردۆتەوە کە 12 تابلۆی لەخۆ گرتوە بەقەد کێلەکانەوە هەڵسپاردبوو، خەڵک تابلۆکانیان دڕاندبوو خۆشیان بەرد باران کردبوو مەلاکانیش وتبویان (ئەمە شەیتانە و پەیدا بووە) ، تابلۆیەکی وێنەی شەوکەت زەنگنەی دانسازی کێشاوە لە حاڵەتی دانکێشانی دایکی دا.
لە ساڵی 1934 دا دووەم پێشانگای لە قوتابخانەی گەلاوێژ لە سلێمانی کردۆتەوە دیسان خەڵک نەیانهێشتوە بەردەوام بێت، هەر لەو ساڵەدا سێیەم پێشانگاشی لە شاری کەرکووک لە گەڕەکی شۆریجە لە چایخانەی یەدوڵڵا کردۆتەوە، پێشانگاکەی بریتی بووە لە 6 تابلۆ، هەندێ لە تابلۆکانی فرۆشتوە بە فەرمانبەرانی شەریکەی نەوتی کەرکووک بە (4و6و10) دینار، هەر لەوێ ئیبرایم خەلیلی کوردی خەڵکی دوزخورماتوو ئەناسێ کە نیگار کێشێک بووە عەزیز سەلیمی هانداوە بۆ ڕەسم کردن.

عەزیز سەلیم - سەرچنار


لە ساڵی 1936 دا حسێن حوسینی موکریانی ئەناسێت ئەویش بە دانیال قەسابی مامۆستای قوتابخانەی ئین خەلەکانی لە هەولێر دەناسێنێت، لە هەمان ساڵدا بە هاندان و پشتگیری موکریانی لەگەڵ دانیال قەساب دا پێشانگایەکی هاوبەش دەکەنەوە، عەزیز سەلیم بە 12 تابلۆ و دوو نەحت لەشدار دەبێت، پێشانگاکە 4رۆژی خایاندووە، عەزیز سەلیم لەو تابلۆیانەدا تراژیدیای ژیانی جوتیارانی پیشان دابوو، یەکێک لەو تابلۆیانە ئاغایەک تیایدا بە قامچی لە پیشتی جوتیاران دەدات هەر لەو ماوەیەشدا باوکی ئیعدام کرابوو، بۆیە حسێن حوسنی موکریانی دەیباتە لای مەلای گەورەی کۆیە و لەوێ لە ماڵی مەلا ێدیق دەیشارنەوە پاشان ڕادەکات بەرەو پشدەر و لەوێشەوە دەچێتە لای جافەکانی ئێران.
لە ساڵی 1937-1939 لە سلێمانی بە نهێنی ژیان بەسەر دەبات و لەگەڵ شاکیر فەتاح و هەمزە عەبدوڵڵا و عەزیز پشتیوان و ڕەفیق حیلمی لە حیزبی هیوا کار دەکات، هەر لەو ماوەیەدا تابلۆیەکی بەنرخی درووست کرد بە ناوی تابلۆی شەڕی بازیان
لە ساڵی 1943 دا پێشانگایەکی هاوبەشی کردۆتەوە لە مەهاباد لەگەڵ هونەرمەندانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لەوانە وەلی زادە (کرماشان) ، خەلیل زادە (مەهاباد) مەحمود مەحدور (مامۆستایەکی خەڵکی سنە بووە)
لە ساڵی 1944 دا پێشانگایەکی تری بۆ10-12 هونەرمەندی تری ڕۆژهەڵاتی کوردستان کردۆتەوە لە شاری باکۆوخۆشی بەشدار بووە، لە ساڵی 1946 دا لەکۆماری مەهاباد دا لە وەزارەتی ئیلاقاتی خاریجی و فەرهەنگ کاری کردووە، لەگەڵ پێشەوا قازی محەمەد و عەبدولڕەحمان زەبیحی دا برەویان بە ژیانی ڕەسم و هەنەری داوە.
لە ساڵی 1949 دا لە تورکیاوە بەرەو ئەوروپا سەر هەڵدەگرێت و 6 مانگ لە پاریس دەمێنێتەوەو (لەوێ بیکاسۆ دەناسێت) هەر بە ئەوروپا قوتابخانە تازەکانی وەک (کوبیزم و سووریالیزم) ئاشنا ئەبێت. لە زستانی 1949 دا لە ئوتێلێکی پاریس بە 36 تابلۆ پێشانگایەک دەکاتەوەو 10 ڕۆژ بەردەوام دەبێت، (مسیۆ ڕێنی) کە وەزیری دارایی ئەوکاتەی فەرەنسا بوو تابلۆیەکی لێدەکرێت بە ناونیشانی (مردووەکان قسە دەکەن) ، تا ساڵی 1956 لە ئەوروپا بووە.پێشانگای لە فەرەنسا، ئیتاڵیا، چیکۆسلۆڤاکیا، یۆگۆسلافیا، لەندەن و ڤیەنا کردۆتەوە، تابلۆکانیشی بە ئیمزای (کوردیش ئارت) دەناسرێتەوە
لە ساڵًی 1969 دا تابلۆی حەپسەخانی نەقیبی کێشاوە کە لە مۆزەخانەی بەغدا پارێزراوە.
لە 19-05-1972 دا نزار سەلیم پێشانگایەکی ئەوی لە بەغدا کردۆتەوە
پێشانگایەکی تایبەتی لە مانگی 8 -1991 جا لە سلێمانی لە هۆڵی کۆمیتەی بەرە کردۆتەوە کە 137 تابلۆی لە خۆ گرتوە،
ئیسماعیل فەتاح التورک لە دەفتەری یەکێک لە پێشانگاکانی دا نووسیویەتی تۆ بەراستی (ئیبتیکارت کردووەو شتی تازەت داهێناوە) وە (30) تابلۆشی لێکڕیوە.کۆمەڵێک لە هونەرمەندە ئێڕاقیەکانیش تابلۆیان لێکڕیوە.
تابلۆی (شمشێر بازیی ژنان) ی لە مۆزەخانەی لۆڤەر لە فەرەنسا پارێزراوە، تابلۆیەکیشی لە مۆزەخانەی ئەمستەردام لە هۆڵەندا پارێزراوە، هەندێک تابلۆی تریشی لە واشنتۆن و ڕیۆدۆ ژانیرۆ و تفلیس و یەریڤان و کوێت و عەدەن و لوبنان و میسر و تونس و جەزائیرپارێزراوە]
.
هونەرمەند (عەزیز سەلیم) ساڵی 1917 لە قەڵادزێ لە دایک بووە. ساڵی 1932 یەکەمین پیشانگەی تایبەتی لە شاری سلێمانی کردۆتەوە، ساڵی 1949 گەشتی وڵاتانی دەستپێکرد وە و وڵاتانی (فەرەنسا، ئیتاڵیا، بەڕیتانیا، فنلەندە، نەمسا، بەلجیکا، یوگسلافیا، مەجەڕ....هتد) گەڕاوە و پیشانگەی تیایاندا کردۆتەوە و، زمانەکانی (کوردی، عەرەبی، فارسی، تورکی، ئینگلیزی، ڕوسی، ئەڵمانی) زانیووە.، هەروەها خاوەنی چوار دیوانە
شیعری چاپکراوە.، خاوەنی (43) پیشانگەی تایبەتی و کۆی تابلۆکانی (6500) تابلۆیە.، لەڕێکەوتی 05-01-2003 لە شاری هەولێر کۆچی
دوایی کردوو
 

Top artists on the local, regional and international arena
- He was born in 1917 in one of the villages of Sulaymaniyah governorate
- His mother is Azerbaijani from Tabriz
- he started drawing at 6 years old
- In 1932, he held his first art exhibition in Sulaymaniyah and he was 16 years old
- In 1936, he held his second art exhibition in Erbil - Ibn Khaldon School -
- In 1943 he held an exhibition in Baku city
- In 1981 he married to Mrs: Bawan Ali Abdulkader.
- In 1995 he moved to Finland
- He moved often in world cities and capitals and had connections with world artistic figures such as Pablo Picasso and others
- In the forties of the last century, French Minister of Finance Rene Meyer bought a large portion of his paintings
- His paintings were displayed in the dining room of General Charles DeGolle
- At 80 years old and in Finland he held a joint exhibition with the Finnish artist Carl Gustav Lilos
- More than 40 exhibitions were held in European, regional countries and Kurdistan Region
- Participated in more than 80 joint art exhibitions
- Received more than 60 local, regional and international medals
- Many of his works are archived at the Louvre Museum, the Museum of Amsterdam and the Academy of Fine Arts in Frankfurt
- He died in 2003 in Erbil / May Allah have mercy on him/
Comment: At the beginning of the nineties of the last century he visited Aleppo and I had the privilege of meeting him

 

 

ھونەرمەند ئازاد شەوقی

Artist Azad Shawqi

1930

 

 

هونه‌رمه‌ند و شێوه‌كاری كور ئازاد مه‌حمود شه‌وق ئازاد شه‌وقی  لەساڵی

١٩٣٠ له‌شاری هه‌ولێر له‌دایك بووه‌ . ساڵی ١٩٥٥یه‌یمانگه‌ی هونه‌ره‌ جوانه‌كانی به‌غدای ته‌واوكردووه‌ خولی یه‌كه‌م. وانه‌ی په‌روه‌رده‌ی هونه‌ری له‌ هه‌موو قۆناغه‌كانی خوێندندا له‌ شاری سلێمانی بۆ ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك وتۆته‌وه‌. دامه‌زرێنه‌ری مه‌ڵبه‌ندی چالاكی قوتابخانه‌كانی شاری سلێمانیه‌.سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌ی هونه‌ری بووه‌  بۆماوه‌ی ١٣ ساڵ له‌شاری سلێمانی ماوه‌ی دوو ساڵ له‌ پایته‌ختی سعودیه‌ وانه‌ی هونه‌ریی وتۆته‌وه‌ و له‌وێش  بۆ یه‌كه‌مین جار له‌ ده‌زگای وزاره‌تی په‌روه‌رده‌ یی ئه‌وێدا مۆزه‌خانه‌ی فۆلكلۆری  سعودی دامه‌زراندووه‌

هونه‌رمه‌ند گرینگی زۆری به‌ هونه‌ری منداڵان داوه‌ یه‌كه‌م دامه‌زرێنه‌ر بووه‌ بۆ شانۆی منداڵان  له‌سه‌ر ئاستی عێراق و به‌تایبه‌ت له‌ شاری سلێمانی ، هه‌روه‌ها مۆزه‌خانه‌ی  فۆلكلۆری جلوبه‌رگی  كوردی و عێراقی، هه‌روه‌ها هاوبه‌شی كردووه‌ له‌ دامه‌زراندنی مۆزه‌خانه‌ی فۆلكلۆری زانكۆی سلێمانی
ساڵی ١٩٦٥ یه‌كه‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ زانكۆی ئه‌مریكی له‌ به‌یروت
ساڵی ١٩٧٢ دووه‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ كۆمه‌ڵه‌ی رۆشنبیری كورد له‌ به‌غدا
ساڵی ١٩٨٧ پێشانگه‌ی رێزلێنانی یه‌كه‌م له‌ هۆڵی ره‌شید له‌ به‌غدا
ساڵی ١٩٨٩ سێیه‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ هۆڵی روواق له‌ به‌غدا
ساڵی ١٩٩٠چواره‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ هۆڵی روواق له‌ به‌غدا
ساڵی ١٩٩٠ پێنجه‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ هۆڵی میدیای شاری هه‌ولێر
ساڵی ١٩٩٢ شه‌شه‌مین پێشانگه‌ی تایبه‌تی له‌ هۆڵی مۆزه‌خانه‌ی سلێمانی 
ساڵی ١٩٩٣ پێشانگه‌ی رێزلێنانی په‌رله‌مان بۆ كاره‌ هونه‌ریه‌كانی له‌ هۆڵی میدیایی شاری هه‌ولێر
ساڵی ١٩٩٦ پێشانگه‌ی رێزلێنان له‌ هۆڵی میدیای شاری هه‌ولێر
ساڵی ٢٠٠٠ پێشانگه‌ی رێزلێنان له‌ هۆتێل چوارچرای شاری هه‌ولێر
له‌ سالانی ١٩٥٩- ١٩٩٣  به‌شداری زیاتر له‌ ٣٠  پێشانگه‌ی هاوبه‌شی كردووه‌ له‌ سلێمانی-ئه‌لمانیا-هه‌ولێر
له‌ به‌رواری ١٠ -٨- ٢٠٠٢ كۆچی دوایی كردووه‌

 

ھونەرمەند محمد عاریف

Artist Muhamed Arif 

1937-2009

 

 

ھونەرمەند عەلی جوڵا 

Artist Ali Julla 

1940

 

 

چەتۆ حسن

Chatu Hassan 

1945

 

ھێمن میرزا

Hemin Merza 

1956 کەرکوک

 

 

 

جەمال بەختێار

Jamal Bakhtyar

 

لە ئەرشیفی بەڕێز مامۆستا وەھبی ڕەسوول وەڕگیراوە کە جێگایی سپاس پێزانینە

 

 

 

 

 

 

 

عەلی کەریم 

Ali Karim

 

 

 

عەتا قەزاز

Atta Qaza

 

 

 

دارا محمد عەلی

Dara Mohamed Ali